Philips-zivilist

Yme Wiarda
Philips-zivilist
24 jaar

Yme Wiarda kan door de oorlog zijn opleiding tot piloot niet afmaken. Hij vindt tijdelijk een baan bij Philips. Als de SD hem daar op een dag - om voor hem onbekende redenen - komt arresteren, kan hij maar nét ontsnappen. Hij moet voor zijn veiligheid onderduiken. Maar wanneer hij hoort dat Philips mensen in Vught nodig heeft, meldt hij zich direct: 'Daar zoeken ze me vast niet'.

Yme heeft een onderduikadres in Vught en komt iedere ochtend met de fiets naar het kamp. Hij is één van de Philips-zivilisten, die namens Philips werkzaamheden voor de werkplaats en de werkers verrichten in Kamp Vught. "Die taak

de Philips-zivilisten
werd door jullie heel bijzonder opgevat. Natuurlijk, jullie 'behartigden de belangen van het bedrijf', maar nooit ten koste van ons", schrijft ex-gevangene Tineke Guilonard jaren later aan Yme Wiarda.

Het persoonsbewijs van Yme Wiarda

Boodschapper
Philips-zivilisten vormen een belangrijke schakel in het contact van werkers van het Philips-Kommando met de buitenwereld. Ze geven berichten door die gevangenen niet in de officiële brieven kunnen schrijven of die niet zo lang kunnen wachten. Yme Wiarda speelt daarbij een belangrijke rol. Via hem hoort een vader van de geboorte van zijn eerste zoon, een andere vader weet al de dag na het eindexamen dat zijn dochter is geslaagd.

Uit: interview W. VlijmWe mochten eens in de zoveel tijd een brief sturen, een kampbrief, maar daar kon je niet veel in zetten. Maar wij stuurden ook illegale brieven het kamp uit. Ik had een vertrouwensman van Philips, dat was een Wiarda. Die kwam als burger vanuit Eindhoven bij het Philips-Kommando om toezicht te houden en ons ook instructie te geven. Die verzorgde voor mij dan de illegale brieven. Daar kon je dus een aantal dingen in kwijt en die deed hij dan buiten het kamp op de post. Levensgevaarlijke situatie, want iemand die daarmee gepakt werd, werd ook prompt in Vught gedeponeerd.

Een ander zegt echter: "Uit veiligheidsoverwegingen vermeden we schriftelijke boodschappen mee te geven, maar mondeling was erg veel mogelijk.". Zo vertelt oud-gevangene Alie Roemeling over een bericht van haar ondergedoken verloofde:

Uit: interview A. RoemelingMaar een van mijn allerliefste herinneringen is toen er op een keer een jongeman kwam - en later bleek dat Wiarda te wezen, leuk golvend haar, heel mooi jong gezicht - en die zei: "Je moet de groeten van Henk hebben; het gaat heel goed met hem, hij is bij me geweest." Henk dat was mijn verloofde en ik stond alle dagen duizend angsten uit dat ze 'm dood zouden schieten, dat ze 'm zouden vinden. En toen kreeg ik van Wiarda, van Philips, de groeten van Henk. Dat was natuurlijk levensgevaarlijk wat die man deed, maar toen werden mijn dagen ineens veel lichter.

burgerhulp

Hulp aan gevangenen
Binnen de Philips-werkplaats ziet Yme Wiarda altijd wel mogelijkheden om gevangenen daar te helpen. Als hij de soldeertest afneemt bij joodse meisjes bijvoorbeeld. Doet het meisje de test niet goed, dan doet hij het zelf opnieuw. Ze wordt dan toch aangenomen, wat voor haar van levensbelang is.

Ook buiten het prikkeldraad strekt zijn hulpvaardigheid zich uit. Hij geeft niet alleen boodschappen door aan familieleden, maar geeft ook aandacht aan hun zorgen over zieke of bedreigde gevangenen. In het kamp zoekt hij zo iemand op, of probeert hem bij het Philips-Kommando te plaatsen. Samen met Mevrouw Timmenga in Vught vormt hij voor velen een onmisbare schakel tussen de wereld binnen het prikkeldraad van het kamp en die daarbuiten.

Betrapt
In de laatste weken worden in Vught 300 mannen gefusilleerd: de fusilladeplaats nuHet doorgeven van berichten betekent veel voor de gevangenen, maar het is streng verboden. Wiarda wordt betrapt als hij informatie aan een gevangene doorspeelt over diens proces. Hij wordt zelf opgesloten in de Bunker.
"Zijn fiets met broodtrommeltje achterop stond nog enkele dagen voor de barak".

Een maand lang zit hij alleen in een cel, totaal afgezonderd van de buitenwereld. Het is augustus 1944, vrijwel iedere dag worden er gevangenen uit de bunker gehaald en zonder proces geëxecuteerd. Elke avond hoort hij voetstappen naderen en celsleutels rammelen, en denkt "Wanneer ik?".

Eind augustus wordt Yme Wiarda tot zijn eigen verbazing zomaar vrijgelaten. Een paar weken later maakt hij de bevrijding van Eindhoven mee. Snel daarna kan hij op uitnodiging van de Nederlandse regering zijn pilotenopleiding in Engeland voltooien. Nog voordat hij als gevechtsvlieger de lucht in kan, is heel Nederland vrij en is er een einde aan de oorlog gekomen.

terug...