Philips-zivilist

Carel Braakman
'Directeur van Philips in Vught'
40 jaar

Braakman werkt sinds 1929 bij Philips en heeft veel ervaring met het opzetten van fabrieken in andere landen. Dat maakt hem zeer geschikt om, samen met technicus Peuscher, de Philips-werkplaats in Kamp Vught te starten en uit te bouwen. Onder supervisie van Ir. Laman Trip, bedrijfsleider van de Apparatenfabriek, krijgen zij de algemene leiding.
Vrijwel dagelijks reizen zij per trein en per fiets op en neer tussen Eindhoven en Vught. De gevangenen noemen Braakman wel de 'directeur van de Philips Fabriek in Vught'. Hij blijkt een man van weinig woorden, en van moedige daden.

Eerste bezoek
Op 19 februari 1943 komt Braakman voor het eerst in Kamp Vught. Die dag gaat hij samen met Laman Trip op bezoek bij de kampcommandant. Namens de Philips-directie komen zij onderhandelen over het verschaffen van werk aan gevangenen. Het resultaat is een mondelinge overeenkomst, op basis van de door Frits Philips vooraf gestelde voorwaarden.

de Philips-leiding

Als ze daarna binnen het prikkeldraad komen, schrikken ze van wat ze zien. De gevangenen in hun gestreepte pakken verkeren in ellendige toestand. Voor Braakman staat vast dat hier snel gehandeld moet worden. Drie dagen later start de werkplaats in een lege houten barak, die door de commandant aan Philips is toegewezen.

Braakman vertelt na de oorlog in een interview:

Toestemming om het kamp en het Schutzhaftlager binnen te komen

Samenwerking met driemanschap van gevangenen
Eind februari 1943 zitten de eerste tientallen gevangenen aan lange tafels materiaal te sorteren uit puin van de in Eindhoven gebombardeerde fabrieken. Braakman vraagt enkele dagen later één van hen om in een driemanschap leiding te geven aan het werk in de Philips-werkplaats en aan de mannen die daar werken: het Philips-Kommando. Bij het aardappelschil-Kommando vindt hij de tweede, de derde man volgt een week later. Zij vormen de eerste Häftlinge-staf. Braakman zal intensief met deze staf samenwerken.

de Häftlinge-staf

Dilemma
Met grote inventiviteit weten Philips-leiding en Häftlinge-staf steeds meer werk te bedenken dat naar Vught gehaald kan worden. De ene na de andere afdeling wordt opgestart. Meer werk betekent meer gevangenen die opgenomen kunnen worden in het Philips-Kommando. Het houdt echter ook in: meer produceren voor de Duitse Nazi's. Braakman zegt later: 'De keus was duidelijk. Niets doen voor de Duitsers en niets voor de gevangenen, of weinig voor de Duitsers en veel voor de gevangenen.'

Nieuw werk
Braakman speelt ook een belangrijke rol bij de oprichting van allerlei dienstverlenende afdelingen, die niets voor het Nazi-regime produceren en vaak zichzelf werk verschaffen. Zo komt er een Schrijfkamer, een Tekenkamer en een Rekenkamer. Deze afdelingen zijn vooral bedoeld om mensen die meer gewend zijn om met hun hoofd dan met hun handen te werken, een veilige plek te bieden. Daaronder zijn wetenschappers, ambtenaren en kunstenaars. Zij krijgen vooral opdrachten van Philips in Eindhoven

Vindingrijk en met lef

de Nachtwacht

Braakman onderhoudt de noodzakelijke contacten met de kampleiding. Als er moeilijkheden zijn met SS'ers wordt Braakman er bij gehaald om met zijn lef en praktisch inzicht redding te brengen. Want gevangenen zelf mogen nooit spreken met SS'ers. Zodra er iets mis gaat, staat hij bij de kampcommandant op de stoep. Braakman speelt als de beste het spel met de Kampleiding. Hij is hen meestal te slim af, maar maakt zich daardoor niet geliefd bij die SS'ers.

Regelmatig lijkt Braakman de kampcommandant te overbluffen. Als deze bijvoorbeeld de 'Nachtwacht' van Philips wil opheffen omdat er een nachtwacht voor het hele kamp is gekomen, stelt Braakman dat Philips haar eigen werkplaatsen toch moet kunnen beveiligen: 'Anders gaat het mis'. Het werkt, onder de naam 'Bergungskolonne' blijft de Nachtwacht bestaan.

Een list

het 'spel'

Als in het voorjaar van 1943 duizenden joden uit Vught op transport worden gesteld, bezint de Häftlinge-staf zich samen met de Philips-leiding op mogelijkheden om een aantal van die joden te redden. Het ontwikkelde plan leidt ertoe dat Braakman met een list toestemming weet te krijgen van de kampcommandant om 200 jonge joodse vrouwen aan te trekken voor het Philips-Kommando.

Hij maakt Chmielevski wijs dat een psychologische test heeft uitgewezen dat alleen die joodse vrouwen het 'Fingerspitzengefühl' bezitten dat nodig is voor de productie van de zeer 'kriegswichtige' radiobuizen. Zonder aanmaak van deze onderdelen in Vught zal de productie van radio's voor het oorlogsfront ernstig stagneren. Het lukt, de eerste 200 joodse vrouwen zijn voorlopig gered. Uiteindelijk zullen zij met bijna 500 zijn.

Teruggehaald transport
Veel later, in maart 1944, weet Braakman met grote inzet en slim spel een transport van alle dan nog aanwezige 500 joden van het Philips-Kommando, mannen, vrouwen en kinderen, terug te halen naar het kamp. Ze zijn al bij station Vught, en gedeeltelijk in wagons geladen, maar de trein blijft staan. Intussen is Braakman de hele dag druk met bellen en organiseren.

Door een telex uit Berlijn onvolledig over te brengen lukt het hem 's avonds de in Den Bosch opgespoorde ondercommandant te overtuigen dat deze onmisbare joden in Vught moeten blijven.'Diesmal haben Sie gewonnen', zegt deze. Diezelfde avond komen de Philips-joden opgelucht terug. Maar niet voor lang.

Arrestatie
Op 10 juni 1944 wordt in de werkplaats openlijk sabotage gepleegd: een drijfriem van een productieband is doorgesneden. De Philips-leiding tracht de zaak te sussen en geheim te houden. Maar de dader wordt door een kapo verraden en Braakman wordt verantwoordelijk gesteld. Eindelijk heeft de SS die brutale 'lastpost' te pakken. Hij wordt op zondagmiddag thuis gearresteerd en in Vught in de bunker opgesloten. De saboteur wordt gefusilleerd. Laman Trip kan arrestatie ontlopen door onder te duiken. De laatste woorden in zijn dagboek zijn op 13 juni 1944:'..verder wilde beweging in Vught, wie neemt de leiding?'

Braakman wordt korte tijd in een cel in de Bunker gevangen gehouden. Daarna wordt hij op transport gesteld naar Kamp Oraniënburg. Via veel omzwervingen komt hij terecht in het beruchte Kamp Gusen. Daar wordt hij in mei 1945 door Amerikanen bevrijd en kan in juni naar huis terugkeren. Na de oorlog werkt hij voor Philips in Zwitserland.