Het Philips-Kommando in 't kort

Binnen het prikkeldraad van het concentratiekamp Vught vestigde Philips begin 1943, op aandrang van de SS in Berlijn, een werkplaats voor gevangenen. Voorwaarde van Frits Philips was dat Philips daar in veel opzichten de leiding zou hebben zonder inmenging van SS-ers.

Vanaf december 1941 had Philips de eigen joodse werknemers reeds proberen te beschermen tegen maatregelen van de duitse bezetter door ze in een Speciaal Opdrachten Bureau (SOBU) apparaten te laten maken die van belang waren voor de oorlogsvoering. Pas in augustus 1943 moesten ze toch naar Kamp Vught

De ruim 3.100 mannen en vrouwen die het geluk hadden korte of langere tijd te werken in de Philips-werkplaats vormden het Philips-Kommando. De 600 joodse gevangenen onder hen (waarbij de SOBU-groep) werden daardoor lange tijd vrijgesteld van transport


Tegelijkertijd moest de Philips-leiding omgaan met de strenge, onbetrouwbare kampleiding, die zoveel mogelijk gevangenen wilde laten werken. Zij dachten dat de apparaten die door het Philips-Kommando gemaakt werden, bestemd waren voor de Duitse oorlogseconomie.

Onder toezicht van Philips-medewerkers die dagelijks uit Eindhoven kwamen, werden echter veel apparaten gemaakt zoals scheerapparaten, zaklampen en paperclips die daarmee niets te maken hadden. De productie van 'kriegswichtige' radiobuizen werd begonnen omdat juist daardoor jonge joodse vrouwen bij het 'veilige' Philips-Kommando konden komen werken.

Om zoveel mogelijk hoger opgeleide (politieke) gevangenen in een beschermde omgeving aan werk te helpen werden werkzaamheden bedacht op een Tekenkamer, een Schrijfkamer en een Rekenkamer die ook niet nuttig waren voor de Nazi's.

De meeste gevangenen in Vught moesten zwaar buitenwerk doen, onder toezicht van wrede bewakers die sloegen en schopten. Deze bewakers mochten niet in de werkbarakken komen, omdat volgens de Philips-leiding dan het productieproces zou worden verstoord.

In de Philips-werkplaats konden de werkers droog en warm zitten en kregen ze 's middags in de werkbarak een voedzame warme hap, de zogenoemde Philiprak Een welkome aanvulling op het slechte en onvoldoende kampeten.

Begonnen in februari 1943 met enkele tientallen werkers in een kale barak, waren er begin 1944 ruim 1200 mannen en vrouwen van het Philips-Kommando werkzaam in zo'n 40 grote en kleine afdelingen van de werkplaats. Door de vele personeelswisselingen en de uitgevoerde sabotage bleef de productiviteit laag en werd er geen winst gemaakt. Dat hoefde ook niet.

Na het bunkerdrama in januari 1944 kwam op 2 februari de hoogste SS-er, Heinrich Himmler, op inspectie. Hij werd ook rondgeleid door de Philips-werkplaats, en was vol bewondering.Na afloop sprak hij met ir. Bram de Wit, technisch leider van het Philips-Kommando, en schudde deze gevangene bij het afscheid de hand. Het gesprek van de dag.

Vanaf zijn aantreden in maart 1944 wilde Kampcommandant Hüttig een einde maken aan de macht van de Philips-leiding. Eind mei werden vrijwel alle leidinggevende mannen van de werkplaats gedeporteerd naar Dachau. Begin juni alle joden naar Auschwitz. De medewerkers uit Eindhoven doken onder.

Bij aankomst in Auschwitz werden de 500 joodse mannen, vrouwen en kinderen niet voor de gaskamers geselecteerd. Zij mochten vanuit andere kampen als 'Facharbeiter von Philips' in Duitse fabrieken weer radiobuizen en andere apparaten gaan maken voor de oorlogsvoering. Zo overleefden 400 Philips-joden de oorlog

Op Dolle Dinsdag, 5 september 1944, werd kamp Vught door de SS-ers ontruimd. Veel gevangenen gingen in vee-wagons naar Duitse concentratiekampen. Anderen werden vrijgelaten. Dat was ook het einde voor het Philips-Kommando.

De meeste werkers van het Philips-Kommando hebben de oorlog overleefd, vaak na zware ontberingen in andere kampen. In 1947 kwamen velen van hen op een reünie in Eindhoven bijeen, ook om (Frits) Philips voor de inspanningen te bedanken.

In deze website wordt op basis van persoonlijke ervaringen een beeld geschetst van de wijze waarop in die 18 maanden leiding en gevangenen elkaar met durf en vindingrijkheid geholpen hebben om te overleven, en hoe zij zich te weer hebben gesteld tegen de onmenselijkheid van het nazi-systeem. Daarmee wordt ook een andere kijk gegeven over wat zich (ook) afspeelde in een concentratiekamp.